ประโมทัย: หนังตะลุงอีสาน”
โดยคณะประกาศสามัคคี จ. ร้อยเอ็ด ร่วมสาธิตโดย อ.ชุมเดช เดชภิมล (ม. มหาสารคาม)
ณ หอประชุมศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
ชุมเดช เดชภิมล ศิลปินนักวิชาการจากมหาวิทยาลัย มหาสารคาม ผู้คลุกคลีอยู่กับหนังตะลุงอีสานกว่า ๒๐ ปี สรุปว่า หนังประโมทัยในจังหวัดร้อยเอ็ดมีต้นแบบจากหนังตะลุงภาคใต้และภาคกลาง โดยรับช่วงมาจากจังหวัดอุบลราชธานีและอุดรธานี เราอาจแบ่งหนังตะลุงอีสานออกได้เป็นอีก 2 กลุ่มตามเนื้อเรื่องที่นิยมเล่น คือ กลุ่มที่เล่นเรื่องรามเกียรติ์ และกลุ่มที่เล่นเรื่องสินไซ (สังข์ศิลป์ไชย)
กลุ่มที่เล่นเรื่องรามเกียรติ์ยังคงการแสดงตามแบบโขนละครไว้ ดำเนินเรื่องโดยใช้บทพากย์และบทเจรจาเป็นกลอนบทละคร ดนตรีหลักคือระนาด เครื่องให้จังหวะคือ ฉิ่ง ฉาบ กลอง หนังตะลุงกลุ่มนี้แพร่หลายอยู่ในแถบจังหวัดอุบลราชธานี ส่วนกลุ่มที่นิยมเล่นเรื่องสินไซ นิยมดำเนินเรื่องแบบหมอลำหมู่ บทพากย์และบทเจรจาเป็นกลอนลำ ดนตรีหลักคือ แคน เครื่องให้จังหวะคือ ฉิ่ง ฉาบ และกลอง หนังตะลุงอีสานในกลุ่มนี้แพร่หลายอยู่ในแถบจังหวัดอุดรธานี ขอนแก่น สำหรับหนังตะลุงอีสานคณะประกาศสามัคคีที่มาแสดงในวันนี้จัดอยู่ในกลุ่มแรก และเล่นอยู่เพียงตอนเดียวมาตั้งแต่เริ่มคณะคือ “ศึกไมยราพ”
การแสดงเริ่มจาก การไหว้ครู การโหมโรง การประกาศชื่อเรื่อง การออกรูปฤาษี การเชิดตามเนื้อเรื่อง และการจบ ทำนองพากย์หนังประโมทัยประกอบด้วย ทำนองร้องที่เป็นภาษาภาคกลาง มีเอื้อนเกริ่นนำ และทำนองร้องแบบหมอลำที่เป็นภาษาอีสาน บางตอนมีลิเกลาว เสภาอีสาน และเพลงไทยเดิมประกอบ บทเจรจาที่ใช้แบ่งตามฐานะของตัวละครและโครงสร้างทางอำนาจในสังคม ผู้มีอำนาจยศศักดิ์ เช่น ตัวพระตัวนาง ยักษ์ เจรจาเป็นภาษากลาง บทเจรจาภาษาถิ่นอีสานใช้กับตัวตลก เสนา และบริวาร หนังประโมทัยมีลักษณะเด่นที่อารมณ์ขัน ซึ่งขึ้นอยู่กับความสามารถของผู้เชิด โดยจะแทรกอารมณ์ขันในเนื้อเรื่องและบทเจรจา ซึ่งสามารถออกนอกเรื่องได้
หัวหน้าคณะหนังบางคณะอาจเป็นเพียงตัวตลก เพราะตัวตลกในหนังประโมทัยถือว่าเป็นตัวเด่นที่สุดในการแสดง (นายประกาศ เหิรเมฆ หัวหน้าคณะคนเก่าของคณะประกาศสามัคคี เล่นตัวตลกบักป่อง มีชื่อเสียงจนติดปากคนร้อยเอ็ดจนเรียกหนังบักป่องบักแก้ว) กล่าวได้ว่า คณะประกาศสามัคคีในปัจจุบันมุ่งแสดงเฉพาะตลก เรื่องดำเนินไปเพียงเพื่อให้ตัวตลกได้เปลี่ยนฉากแสดงออกไปเรื่อยๆ มีตลกแทรกมากกว่าเรื่องที่มีอยู่ และตัวหนังที่ถือว่าโดดเด่นที่สุดของคณะประกาศสามัคคีในปัจจุบันก็คือ ปลัดตื้อ นั่นเอง
ที่มา: http://www.sac.or.th/main/activities_detail.php?lecture_id=107&category_id=7
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น